سرطان لوزالمعده یا سرطان پانکراس بیماری پیشرونده‌ای است که باعث اختلال در کار لوزالمعده می‌گردد. بیش از ۹۰ درصد از سرطان‌های لوزالمعده از سلول‌های مجاری لوزالمعده که مسئول انتقال آنزیم‌های گوارشی به دوازدهه (اولین بخش روده باریک) است، سرچشمه می‌گیرد، به طوری که دو سوم تومورهای مجرا در سر و یک سوم بقیه در تنه و دم لوزالمعده ایجاد می‌شوند. این سرطان‌ها اغلب به وسیله بافت‌های ملتهب لوزالمعده احاطه می‌شوند، به طوری که در تشخیص لوزالمعده ایجاد مشکل می‌کنند. تومورهای لوزالمعده می‌توانند باعث انسداد مجرای صفراوی شوند و موجب بیماری زردی گردند. سرطان پانکراس اغلب بدخیم است.

سرطان لوزالمعده در تمامی گروه‌های سنی، از جوان ۱۵ ساله گرفته تا سالمند ۹۰ ساله دیده می‌شود اما بیشترین شیوع آن در سنین ۵۵ تا ۸۵ سالگی است. علت واقعی بروز این سرطان هنوز شناخته شده نیست، ولی مشاهده شده که سیگار می‌تواند احتمال بروز سرطان پانکراس را افزایش دهد. مطالعات نشان می‌دهد که غذاهای پُر چرب نیز در ایجاد این سرطان نقش دارند.

سلول‌های سرطانی اغلب به بافت‌های اطراف، غدد لنفاوی لوزالمعده و کبد گسترش می‌یابند. گاه سلول‌های جزایر لانگرهانس (مجموعه‌ای از سلول‌های متمرکز در لوزالمعده که وظیفه شان تولید هورمون‌های مختلف است) سرطانی می‌شوند، ولی بیشتر تومورهای این سلول‌ها خوش خیم هستند. تومور سلول‌های این جزایر وقتی ترشح کننده هورمون باشند، تومور فعال نامیده می‌شوند. در صورتی که تومور، ترشح‌کننده انسولین باشد، موجب ترشح مقادیر زیاد انسولین می‌شود و علایم هیپوگلیسمی (کاهش قند خون) را ایجاد می‌کند. البته باید توجه داشت که علل مختلفی بجز سرطان نیز می‌توانند باعث کاهش قند خون شوند. به ندرت تومورهای لوزالمعده هورمون‌های دیگری مثل گاسترین یا VIP را ترشح می‌کنند که باعث زخم‌های شدید در معده و دوازدهه (سندروم زولینگر الیسون) و یا اسهال شدید شبه وبا (سندرم ورنر موسیون) می‌شوند.

تومورهای غیرفعال نمی‌توانند مقادیر زیاد انسولین که سبب افت قند خون شود را تولید کنند. این نوع سرطان لوزالمعده گرچه بسیار نادر است، ولی اغلب نسبت به سرطان‌های مجرا، احتمال بیشتری برای بهبود دارد.

کارکرد لوزالمعده

لوزالمعده یک غده صورتی رنگ است که درست در پشت معده قرار گرفته‌است. سر این غده در خم دوازده (اولین قسمت روده باریک) قرار گرفته و تنه و دم آن تا نزدیک طحال کشیده شده‌است. لوزالمعده پشت بسیاری از ارگان‌های شکمی قرا گرفته، بنابراین دسترسی به آن مشکل می‌باشد.

لوزالمعده به دو فرآیند اصلی کمک می‌کند: هضم غذا و تنظیم قند خون. برای انجام این فعالیت‌ها، دو دسته از مواد شامل آنزیم‌های هضم کننده و هورمون‌ها که شامل انسولین نیز می‌باشد، از آن ترشح می‌شود. سلول‌هایی که آنزیم‌های گوارشی می‌سازند، در دسته‌هایی به نام آسینی قرار گرفته‌اند که ترشحات خود را از طریق مجرای پانکراس به دوازده می‌ریزند. این مجرا با مجرایی که صفرا را از کبد می‌آورد به دوازده باز می‌شود.

سلول‌هایی که هورمون‌ها را می‌سازند، به صورت دسته‌هایی از سلول که به آنها جزایر لانگرهانس می‌گویند، قرار دارند. این جزایر شامل سلول‌هایی هستند که هورمون‌های انسولین و گلوکاگون را به داخل خون ترشح می‌کنند. نقش این هورمون‌های کنترل سوخت و ساز قندها می‌باشد. انسولین با تحریک سلول‌های بدن برای سوزاندن قندها و به‌دست آوردن انرژی، سطح قند خون را پائین می‌آورد و گلوکاگون اثر معکوس دارد. این هورمون با تحریک کبد برای آزاد کردن قند به داخل خون، باعث افزایش قند خون می‌شود.